Is jouw paard gezond? Handige checklist die je gaat helpen om de gezondheid van jouw paard nóg beter in de gaten te houden.
Een osteopaat gebruikt niet alleen zijn of haar handen om een paard te onderzoeken op blokkades en probleemgebieden. Ook als je alleen al naar een paard kijkt, krijg je veel informatie over zijn of haar conditie. Het is niet moeilijk om de belangrijkste signalen van naderend onheil te leren herkennen.
In deze blog geef ik je een kijkje in mijn keuken: de 10 belangrijkste punten waar ik éérst naar kijk, vóórdat ik aan mijn behandeling begin.
(Download onderaan deze blog de gratis gezondheidschecklijst)
De 10 zichtbare signalen:
- Slechte bespiering / atrofie
- Gevoelige oren
- Slechte vacht
- Overgevoelige huid
- Stand van de hoeven
- Geprikkeld, nerveus, hyperactief
- Opgeblazen buik
- Zwakke, breekbare manen
- Hertenhals
- Pijn
1. Is jouw paard gezond? Check de bespiering!
Een gezond paard dat niet in training staat hoort een basisbespiering te hebben. Op het moment dat deze basisbespiering ontbreekt, dan hebben we het over spieratrofie. Dat is altijd foute boel, want dat betekent dat er iets mis is met de neurale aansturing (de ‘bedrading’) van die spieren.
De spiergroepen waar spieratrofie het vaakst voorkomt, staan in kleur aangegeven op het plaatje hieronder:
Spieren gevoelig voor atrofie: 1: Gluteus, 2: Quadriceps, 3: Longissimus dorsi, 4: Obliquus abdominis, 5: Splenius, 6: Trapezius, 7: Biceps brachii
Met training alleen kan spieratrofie niet worden verholpen. Om spieratrofie op te lossen moet eerst de neurale aansturing van die spier worden hersteld. Hiervoor moeten ruggenwervels mobiel worden gemaakt en zieke orgaan worden hersteld. Zijn de wervels mobiel en de organen gezond, dan doen de zenuwen weer hun werk. De spieren komen dan in de meeste gevallen vanzelf terug.
De linkerfoto hieronder laat een normaal-bespierde achterhand van een gezond paard zien. De kont van het rechter paard vertoont duidelijke atrofie. Doordat de Gluteus (1) en de Quadiceps (2) grotendeels verdwenen zijn, moeten de Hamstrings (3) het werk over nemen. Deze zijn hierdoor veel te zwaar ontwikkeld en vermoedelijk steen-hard.
Check je paard op atrofie.
2. Is jouw paard gezond? Check de oren!
Wist jij dat de oorschelp van een paard door maar liefst drie belangrijke craniale zenuwen en een aantal spinale zenuwen van gevoel wordt voorzien? Als een paard overgevoelig of zelfs panisch reageert als je zijn oren aanraakt, dan is dat een duidelijk signaal dat deze zenuwen overprikkeld zijn.
Zenuwen gaan nooit zomaar ‘over de zeik’. Ze raken geïrriteerd als er iets mis is. Als ze afgeklemd worden omdat een onderdeel dat behoort te bewegen vast is komen te zitten bijvoorbeeld. Maar ook problemen met de organen zullen uiteindelijk, via de zenuwbanen, leiden tot overgevoelige oortjes. Daarom: Overgevoelige oren duiden op problemen in het hoofd of in het lichaam van het paard!
Het paard links op de foto geeft er niets om als je in haar oren knijpt. Dat is normaal. Bij het paard rechts hoef je alleen maar aan zijn oren te dénken en hij wordt al panisch. Dit is niet zijn karakter of aangeleerd gedrag, die dingen zijn écht gevoelig!
Check de gevoeligheid van de oren!
3. Is jouw paard gezond? Check de kwaliteit van de vacht!
Een gezond paard behoort te glimmen en te glanzen. Hoogglans, dat willen we zien, zeker op een zomervacht. Oók zonder Cowboy Magic. Een doffe vacht is een duidelijke indicatie dat er iets mis is vanbinnen.
De huid is wat je noemt een “tweedelijns uitscheidingsorgaan”. Dat betekent dat de huid gaat meehelpen met het afvoeren van afvalstoffen, als een van de eerstelijns uitscheidingsorganen het af laten weten. Een slechte huid en vacht is daarom vaak een symptoom van een probleem met longen, darmen, lever of nieren.
De foto’s hieronder zijn gemaakt met de zelfde camera en in het zelfde seizoen (zomer). Het linker paard heeft een glanzende gladde vacht. De vacht van het rechter paard is uitgesproken dof en pluizig. Niet goed dus.
Check de kwaliteit van de vacht
4. Is jouw paard gezond? Check de gevoeligheid van de huid!
Begint jouw paard te trillen, reageert hij gepikeerd of zelfs kwaad als je hem op zijn flanken aanraakt? Of onder zijn staart, op zijn kont, tussen zijn achterbenen, onder zijn buik of achter zijn voorbenen? Ook dat is niet normaal! Dat zijn allemaal signalen dat de zenuwen die de huid van gevoel voorzien, (zwaar) overprikkeld zijn.
Zoals ik eerder in deze blog heb uitgelegd, zijn geprikkelde zenuwen altijd een teken van een of ander lichamelijk ongemak. Het is belangrijk om de oorzaak te achterhalen en op te lossen, vóór het ontaard is erger.
5. Is jouw paard gezond? Check de stand van de hoeven
Het zijn spieren die bepalen hóe een paard zijn been optrekt en wegzet. Als een paard zijn achterhoef krampachtig naar binnen toe optrekt tijdens het uitkrabben, of als het paard zijn achterhoef het liefst gedraaid naar buiten op de grond zet (teen wijst naar buiten, de hiel naar binnen), dan is dat een teken dat bepaalde spieren aan de binnenkant van zijn been te strak staan. Met andere woorden; dat de zenuwen die deze spieren aansturen overprikkeld zijn. Dit wordt heel vaak veroorzaakt door problemen met de organen in het bekken (denk eierstokken, baarmoeder, blaas, dikke darm).
Het paard op de linker foto zet haar hoeven nagenoeg recht naar voren op de grond. Dat zien we graag. Het paard op de rechter foto draait de toon van haar linker achterhoef zeker 45 graden naar buiten. Dat kan natuurlijk een momentopname zijn, maar als ze dat consequent doet, dan is er iets mis!
Check hoe jouw paard zijn achterhoeven plaatst
6. Is jouw paard gezond? Check zijn gedrag
Een gezond paard dat zich goed voelt, staat rustig, geaard, op vier benen. Een paard dat gestrest is, of ongemak ervaart, vind het heel erg moeilijker om stil te staan en geduld te hebben. Die lopen te draaien en te wiebelen. Hebben hun aandacht er niet bij en lopen over je heen. Als je pech hebt, dan geven ze je nog een kopstoot op de koop toe.
Dit gedrag wordt vaak gezien als een gebrek aan opvoeding of gewoon een lastig, drammerig karakter. Zeker als het paard dit gedrag al lange tijd vertoont, wordt de link naar een (chronisch) lichamelijk probleem niet vaak gelegd.
Als osteopaat verwacht ik altijd een (groot) probleem te vinden in een chronisch onrustig, lomp, ongeduldig “ADHD” paard. Deze paarden hebben mijn hulp het hardste nodig, maar hebben het minst zin in de behandeling. Meestal niet omdat ze slecht opgevoed zijn (kan wel natuurlijk), maar omdat ze zich écht niet oké voelen.
7. Is jouw paard gezond? Check de omvang van de buik
Krijg je regelmatig de vraag wanneer het veulen komt? En is jouw paard een ruin? Dan is deze voor jou:
Een “zwangere” hangbuik heeft meestal niets te maken met vet, maar wel met vulling. Eet jouw paard misschien zó veel dat zijn darmen volledig overvult raken? Da’s niet goed! Het hele gewicht hangt aan zijn wervelkolom. Door de omvang en het gewicht raken bindweefsel en spieren uitgelubberd en komen organen in de verdrukking.
Is jouw paard géén extreme vreetzak, maar heeft hij wel een hangbuik? Dan hebben we te maken met een darmbacterieprobleem. Slechte darmbacteriën veroorzaken, in tegenstelling tot ‘goede’ darmbacteriën, heel veel gas. Daar blaast de buik van op. Slechte bacteriën zijn niet alleen een probleem op zich, maar meestal ook het resultaat van een ander probleem. Dat kan een slecht gebit zijn, maar ook maag of darmproblemen.
Allebei de paarden hieronder hebben onbeperkt ruwvoer tot hun beschikking. Ze zijn alle twee niet getraind en zijn alle twee niet mager. Het linker paard heeft een normale buik, het rechter paard heeft duidelijke een opgezwollen buik. En een doffe vacht zoals eerder besproken. Dat zijn twee duidelijke symptomen die wijzen in de richting van een spijsverteringsprobleem.
Check de buik van jouw paard
8. Is jouw paard gezond? Check de kwaliteit van de manen
De manen van een gezond paard zijn normaal gesproken echt knettersterk! Neem een plukje van een haar of 8 en probeer het met je vingers stuk te trekken. Lukt dat makkelijk? Dan is dat een teken aan de wand. Kennelijk zijn de manen verzwakt en broos geworden. Hoe komt dat? Krijgt het paard te weinig voedingsstoffen binnen? Of neemt zijn darm de voedingsstoffen niet op? Of neemt hij ze wel op maar komen de voedingsstoffen niet aan? Zwakke manen die in laagjes afbreken kunnen ook een symptoom zijn van een uit de hand gelopen wormbesmetting!
Hieronder nogmaals de twee vosmerries die we al eerder hebben gezien. Het linker paard heeft misschien niet zo veel manen, maar ze zijn glanzend en sterk. De manen van het rechter paard zijn dof, broos en pluizig. Als je goed kijkt kan je zien dat ze zijn afgebroken in vier lagen. Dit is voor dit paard signaal nummer drie dat wijst in de richting van het maag-darm stelsel.
Check de kwaliteit van de manen
9. Is jouw paard gezond? Check de vorm van de hals
De hals vormt de verbinding tussen het hoofd (hersenen) en het lichaam. Alle communicatie tussen hersenen (de regelkamer) en de rest van het lichaam verloopt via de hals, net als de toe- en afvoer van bloed. Problemen in de hals veroorzaken, onder andere, verminderde doorbloeding van het hoofd. Hersenen hebben veel bloed nodig. Bij een verminderde doorbloeding functioneren hersenen minder goed, wat problemen veroorzaakt met de organen en de hormoonhuishouding.
Problemen in de hals kunnen zowel een oorzaak als een gevolg zijn van problemen in het hoofd en/of het lichaam. Het werkt dus twee kanten op! In ieder geval weet je zeker dat er iets aan de hand is, als de hals bespiering mist of afwijkend is van vorm.
Een gezond paard heeft een mooi gewelfde hals met een vloeiende overgang naar de schoft. Dat is normaal. Een zware onderhals of een dunne, rechte of zelfs concave hertenhals (al dan niet met duidelijke dip net vóór de schoft) zijn duidelijke signalen die duiden op problemen.
Het linker paard heeft een goedgevormde hals. Niet extreem gespierd, niet extreem gewelfd, maar gewoon normaal. De hals van het rechter paard vertoont een iets holle bovenlijn. En de vacht is dof. Twee tekens dat er wat aan de hand is.
Check de vorm van de hals
10. Is jouw paard gezond? Check op pijnsignalen!
De gezichtsuitdrukking van een paard spreekt boekdelen … als je weet hoe je ze moet lezen. De uitdrukking “ik ben geïrriteerd”, wordt zelden verkeerd begrepen. Ook het blije “daar komt iets lekkers aan” hoofd kennen we allemaal van onze paarden. Toch wordt een pijngezicht maar zelden als zodanig herkend, terwijl dat misschien wel de belangrijke gezichtsuitdrukking is om te kunnen herkennen. Misschien komt dat omdat een pijngezicht veel overeenkomsten vertoont met een slaapgezicht.
Er is uitgebreid onderzoek gedaan naar de vraag hóe pijn te herkennen bij een paard. Er blijken een aantal signalen te zijn die, als ze tegelijk voorkomen, er op wijzen dat het paard (chronische) pijn ervaart:
- Naar achter gedraaide, stijve oren
- Naar binnen gekeerde blik (knijpt met de ogen), of juist een intense, “bezorgde” blik (rimpel boven het oog)
- Op elkaar geklemde lippen (platte harde kin)
- Opengesperde neusgaten
Het paard op de eerste foto heeft een afgesloten en naar binnengerichte blik. De oren staan strak naar achteren, de lippen zijn op elkaar geklemd en de kin is hard. Dit paard heeft pijn.
De gezichtsuitdrukking van de andere drie paarden lijkt op het eerste gezicht op die van het eerste paard. Alleen bewegen de oren ontspannen alle kanten op en de onderlip hangt er losjes bij. Deze paarden staan gewoon te dutten, niets aan de hand.
Download de checklijst en train je oog!
De tien beschreven checks zijn makkelijk uit te voeren en gaan jou helpen om de gezondheidstoestand van je paard nog beter in de gaten te houden. Het zijn allemaal symptomen van irritaties en verstoorde lichaamsfuncties. Wordt hier niets aan gedaan dan wordt het probleem met de tijd steeds groter, totdat het paard écht ziek is en de dierenarts moet komen.
Voorkomen is beter dan genezen! Daarom adviseer ik je om de checklijst minimaal 1x per maand af te lopen. Scoort je paard op een of meerder punten slecht, dan doe je er verstandig aan om dat goed in de gaten te houden. Blijkt het symptoom vaak of zelfs structureel aanwezig? Ga dan alsjeblieft op tijd opzoek naar de oorzaak en een oplossing. Hier kan een gediplomeerd osteopaat voor paarden je bij helpen.
Zoals de Engelsen zeggen: “One stitch in time saves nine” (vrij vertaald: Een steekje op het juiste moment, voorkomt dat je een hele scheur moet repareren… ).
Hulp nodig?
Herken je jouw paard in een of meer van de 10 punten hierboven besproken? Dan is het een goed idee om je paard eens te laten behandelen door een gediplomeerd osteopaat voor paarden. Een erkend osteopaat voor paarden zal jouw paard van neus tot staart en van schoft tot hoeven onderzoeken. Hij of zij zal proberen de óórzaak van het probleem te achterhalen én te verhelpen. Dan zal je zien dat het symptoom vanzelf verdwijnt.
Goede osteopaten vind je in het “Internationale Register voor Equine Osteopathie“, of te wel het IREO. Woon je in Noord-Brabant of niet al te ver over de Belgische grens, dan kan je mij bellen voor een afspraak:
